F_03 Het Finstral Magazine
Framing Light: 164 pagina’s met gesprekken, essays en meningen over thema’s rond architectuur in al haar facetten.
Met respect en extra verdiepingen.
Herinterpretatie van een gebouw van meer dan 170 jaar oud in Graz via renovatie en de toevoeging van een modern penthouse.
De architecturale diversiteit in het stadsbeeld bewaren en tegelijk energie, moeite, afval en kosten besparen? Klinkt goed, en het werkt ook goed. Vooral in een stedelijke omgeving is de herbestemming van bestaande gebouwen vaak veel efficiënter dan slopen en een nieuw gebouw neerzetten. Maar het is ook een stuk complexer, want om wat al bestaat opnieuw uit te vinden, heb je innovatieve en gedetailleerde oplossingen nodig, al was het maar omdat je rekening moet houden met een heleboel voorschriften. Ook wat de ramen betreft.
Er was eens een pension, midden in Graz. Het staat daar nog altijd, maar intussen is de 'Wilder Mann' een modern woon- en kantoorgebouw. Het oudste deel van dit doolhofachtige gebouw dateert van 1850. Het is een typische bebouwing langs de straat. In de loop der jaren werd richting de binnenplaats aan alle hoeken en kanten uitgebreid en toegevoegd al naargelang nodig was. Zo veranderde het gebouw met vier verdiepingen uiteindelijk in een wanordelijke opeenhoping van aanbouwen en extra verdiepingen met verschillende hoogtes. Toen het pension in de jaren tachtig moest sluiten, maakte het conservatorium er tijdelijk zijn thuisbasis van. Tot slot vond de opera van Graz er zijn stek, wellicht omwille van de twee grote zalen met vier en zes meter hoge plafonds. De nogal onopvallende gevel aan de buitenkant geeft niet weg wat erachter schuilt. Architect Mark Jenewein was dan ook verrast toen hij voor het eerst het gebouw binnenging en de uitzonderlijk hoge ruimtes zag.
Het plan van de groep investeerders was om het hele gebouw te ontmantelen en met woningen te vullen. Het architectuurbureau LOVE architecture uit Graz pleitte er echter voor om de originele ruimtes te bewaren. Al was het maar omdat er in Graz, deze Oostenrijkse stad uit de negentiende eeuw, geen grote oppervlaktes aanwezig zijn, zoals je die vaak vindt in industriële grootsteden. Jenewein: “We stelden voor om een groot penthouse boven op het gebouw te zetten en in ruil de gedeeltes van de Wilder Mann die het waard waren om gered te worden, te laten zoals ze waren. De investeerders vonden dat een goed idee en zo is het project ontstaan.” Nu bestaat het gerenoveerde en verbouwde gebouw met extra verdiepingen uit vier verschillende gedeeltes: vier handels- en kantooreenheden in de vroegere zalen aan de straatkant, 35 kleinere sociale woningen in de rest van het oorspronkelijke gedeelte, acht luxewoningen in het penthouse en vier middelgrote eigendomswoningen meteen daaronder. Het oorspronkelijke en nieuwe gedeelte hebben samen een totale oppervlakte van 3900 vierkante meter. Het penthouse neemt met zijn 2500 vierkante meter iets meer dan de helft in beslag. Jenewein: “Het resultaat is een bont gebouw midden in de stad. Bont wat het gebruik, maar ook de bewoners betreft. Hier werken en wonen erg verschillende mensen. En dat is precies hoe een gebouw in de binnenstad hoort te zijn: geen monocultuur, maar een levendige mix.”
Het dak van de penthouseconstructie, die langs de straatkant twee verdiepingen telt en langs de binnenplaats één, vormde een grote uitdaging. De architecten hebben het zo ontworpen dat het een mooi geheel vormt met het historische dakenlandschap van Graz en toch eigen accenten legt. De binnenstad is tenslotte, samen met Slot Eggenberg, UNESCO-werelderfgoed, en daar horen ook de zadeldaken met rode dakpannen en hun gevels bij. Afhankelijk van de kant en de hoogte vanwaaruit je naar de Wilder Mann kijkt, ziet het dak eruit als een rotsformatie, een zadeldak met een trapsgewijs verloop of een soort van organisch vlies dat met de bovenste verdieping van het oorspronkelijke gebouw eindigt. Opvallend zijn de grote glazen façades waarin de lucht weerspiegeld wordt. In het interview vertelt Mark Jenewein hoe en waarom ook voor de nieuwbouw ramen van Finstral gebruikt werden.
Meer afbeeldingen van deze referentie
Er was eens een pension, midden in Graz. Het staat daar nog altijd, maar intussen is de 'Wilder Mann' een modern woon- en kantoorgebouw. Het oudste deel van dit doolhofachtige gebouw dateert van 1850. Het is een typische bebouwing langs de straat. In de loop der jaren werd richting de binnenplaats aan alle hoeken en kanten uitgebreid en toegevoegd al naargelang nodig was. Zo veranderde het gebouw met vier verdiepingen uiteindelijk in een wanordelijke opeenhoping van aanbouwen en extra verdiepingen met verschillende hoogtes. Toen het pension in de jaren tachtig moest sluiten, maakte het conservatorium er tijdelijk zijn thuisbasis van. Tot slot vond de opera van Graz er zijn stek, wellicht omwille van de twee grote zalen met vier en zes meter hoge plafonds. De nogal onopvallende gevel aan de buitenkant geeft niet weg wat erachter schuilt. Architect Mark Jenewein was dan ook verrast toen hij voor het eerst het gebouw binnenging en de uitzonderlijk hoge ruimtes zag.
Het plan van de groep investeerders was om het hele gebouw te ontmantelen en met woningen te vullen. Het architectuurbureau LOVE architecture uit Graz pleitte er echter voor om de originele ruimtes te bewaren. Al was het maar omdat er in Graz, deze Oostenrijkse stad uit de negentiende eeuw, geen grote oppervlaktes aanwezig zijn, zoals je die vaak vindt in industriële grootsteden. Jenewein: “We stelden voor om een groot penthouse boven op het gebouw te zetten en in ruil de gedeeltes van de Wilder Mann die het waard waren om gered te worden, te laten zoals ze waren. De investeerders vonden dat een goed idee en zo is het project ontstaan.” Nu bestaat het gerenoveerde en verbouwde gebouw met extra verdiepingen uit vier verschillende gedeeltes: vier handels- en kantooreenheden in de vroegere zalen aan de straatkant, 35 kleinere sociale woningen in de rest van het oorspronkelijke gedeelte, acht luxewoningen in het penthouse en vier middelgrote eigendomswoningen meteen daaronder. Het oorspronkelijke en nieuwe gedeelte hebben samen een totale oppervlakte van 3900 vierkante meter. Het penthouse neemt met zijn 2500 vierkante meter iets meer dan de helft in beslag. Jenewein: “Het resultaat is een bont gebouw midden in de stad. Bont wat het gebruik, maar ook de bewoners betreft. Hier werken en wonen erg verschillende mensen. En dat is precies hoe een gebouw in de binnenstad hoort te zijn: geen monocultuur, maar een levendige mix.”
Het dak van de penthouseconstructie, die langs de straatkant twee verdiepingen telt en langs de binnenplaats één, vormde een grote uitdaging. De architecten hebben het zo ontworpen dat het een mooi geheel vormt met het historische dakenlandschap van Graz en toch eigen accenten legt. De binnenstad is tenslotte, samen met Slot Eggenberg, UNESCO-werelderfgoed, en daar horen ook de zadeldaken met rode dakpannen en hun gevels bij. Afhankelijk van de kant en de hoogte vanwaaruit je naar de Wilder Mann kijkt, ziet het dak eruit als een rotsformatie, een zadeldak met een trapsgewijs verloop of een soort van organisch vlies dat met de bovenste verdieping van het oorspronkelijke gebouw eindigt. Opvallend zijn de grote glazen façades waarin de lucht weerspiegeld wordt. In het interview vertelt Mark Jenewein hoe en waarom ook voor de nieuwbouw ramen van Finstral gebruikt werden.
Meer afbeeldingen van deze referentie
Dakenlandschap Het penthouse dat erbovenop geplaatst is, past mooi bij het oude stadsgedeelte van Graz.
Lichter wonen De grote glasoppervlakken laten veel daglicht binnen en doen de dakconstructie er luchtig uitzien.
Waren er bij de toevoeging van het penthouse speciale vereisten voor de ramen, zowel functioneel als esthetisch?
Mark Jenewein: Aangezien het om een project van heel hoge kwaliteit gaat, moesten er ook hoogwaardige ramen gebruikt worden. Ook om de erg banale reden dat de juiste verkoopwaarde van het vastgoed bereikt moest worden. We hebben gekozen voor ramen van Finstral, omdat de prijs-kwaliteitverhouding het meest geschikt was. Bovendien vonden wij architecten het belangrijk dat het geplooide dak er zo licht en transparant mogelijk uitzag. Dat hebben we mede via de ramen bereikt. In zoverre kan je wel zeggen dat ze een bijzondere opdracht te vervullen hebben, absoluut.
Hoe slaag je erin om zo’n groot dak er zo luchtig te doen uitzien?
Eerst hadden we een dak ontworpen dat volledig uit glas bestond, maar dat konden we om financiële redenen niet realiseren. Daarom hebben we gekozen voor een gemengde constructie van niet-transparante en transparante gedeeltes, namelijk de ramen. Voor de niet-transparante gedeeltes opteerden we voor een buitenplaat met glazen bekleding, zodat het raamachtige uiterlijk en gevoel over het hele dak doorloopt. Als je vanaf de straat omhoog kijkt naar het penthouse, zie je dankzij de steile hoek de reflecties en weerspiegelingen van licht en schaduw op het hele dakoppervlak. Zo kan je op het eerste gezicht moeilijk zeggen waar zich nu echt ramen bevinden en waar niet. Voor ons was het belangrijk dat de reflecties ongeveer even sterk zijn, zodat het oppervlak er uniform uitziet. Daarom hebben we de panelen donker gehouden, en de ramen sluiten daar qua kleur perfect bij aan. ‘S avonds werkt de illusie echter niet meer, want zodra er binnen licht brandt, kan je duidelijk zien waar de ramen zich bevinden.
Waarop hebt u het meeste gelet bij de keuze van de ramen? Op het materiaal of op smalle profielen of ... ?
Het is niet één bepaalde factor, maar altijd een combinatie. En een afweging van kwaliteit, kosten en technische randvoorwaarden. Het voordeel van Finstral is dat ze relatief lichte ramen met veel stabiliteit en relatief smalle profielen kunnen maken. Bovendien hebben we in het penthousegedeelte ruimtes van meer dan vier meter hoog, waardoor de ramen in de dakgevels ook erg hoog zijn. En er bestaan niet veel fabrikanten die zulke speciale wensen kwaliteitsvol kunnen produceren en monteren. Ook de Finstral-constructie met de kunststof kern heeft haar voordelen en gaat in vergelijking met andere ramen erg lang mee. Daarbovenop komt de kostenberekening: ramen met een soortgelijke esthetiek zijn meestal een stuk duurder.
Aan sommige ramen kwam ook maatwerk te pas ...
Ja, dat was het geval voor de extra hoge ramen. Door de wisselende hoogtes van de ruimtes hadden we verschillende raamformaten nodig. En dat vraagt om leveranciers met ervaring. Bij de samenwerking met Finstral ging dat erg vlot: enerzijds bieden ze een hoge mate aan standaardisering, maar tegelijkertijd zijn ze dankzij de eigen productie flexibeler dan andere fabrikanten.
Mark Jenewein: Aangezien het om een project van heel hoge kwaliteit gaat, moesten er ook hoogwaardige ramen gebruikt worden. Ook om de erg banale reden dat de juiste verkoopwaarde van het vastgoed bereikt moest worden. We hebben gekozen voor ramen van Finstral, omdat de prijs-kwaliteitverhouding het meest geschikt was. Bovendien vonden wij architecten het belangrijk dat het geplooide dak er zo licht en transparant mogelijk uitzag. Dat hebben we mede via de ramen bereikt. In zoverre kan je wel zeggen dat ze een bijzondere opdracht te vervullen hebben, absoluut.
Hoe slaag je erin om zo’n groot dak er zo luchtig te doen uitzien?
Eerst hadden we een dak ontworpen dat volledig uit glas bestond, maar dat konden we om financiële redenen niet realiseren. Daarom hebben we gekozen voor een gemengde constructie van niet-transparante en transparante gedeeltes, namelijk de ramen. Voor de niet-transparante gedeeltes opteerden we voor een buitenplaat met glazen bekleding, zodat het raamachtige uiterlijk en gevoel over het hele dak doorloopt. Als je vanaf de straat omhoog kijkt naar het penthouse, zie je dankzij de steile hoek de reflecties en weerspiegelingen van licht en schaduw op het hele dakoppervlak. Zo kan je op het eerste gezicht moeilijk zeggen waar zich nu echt ramen bevinden en waar niet. Voor ons was het belangrijk dat de reflecties ongeveer even sterk zijn, zodat het oppervlak er uniform uitziet. Daarom hebben we de panelen donker gehouden, en de ramen sluiten daar qua kleur perfect bij aan. ‘S avonds werkt de illusie echter niet meer, want zodra er binnen licht brandt, kan je duidelijk zien waar de ramen zich bevinden.
Waarop hebt u het meeste gelet bij de keuze van de ramen? Op het materiaal of op smalle profielen of ... ?
Het is niet één bepaalde factor, maar altijd een combinatie. En een afweging van kwaliteit, kosten en technische randvoorwaarden. Het voordeel van Finstral is dat ze relatief lichte ramen met veel stabiliteit en relatief smalle profielen kunnen maken. Bovendien hebben we in het penthousegedeelte ruimtes van meer dan vier meter hoog, waardoor de ramen in de dakgevels ook erg hoog zijn. En er bestaan niet veel fabrikanten die zulke speciale wensen kwaliteitsvol kunnen produceren en monteren. Ook de Finstral-constructie met de kunststof kern heeft haar voordelen en gaat in vergelijking met andere ramen erg lang mee. Daarbovenop komt de kostenberekening: ramen met een soortgelijke esthetiek zijn meestal een stuk duurder.
Aan sommige ramen kwam ook maatwerk te pas ...
Ja, dat was het geval voor de extra hoge ramen. Door de wisselende hoogtes van de ruimtes hadden we verschillende raamformaten nodig. En dat vraagt om leveranciers met ervaring. Bij de samenwerking met Finstral ging dat erg vlot: enerzijds bieden ze een hoge mate aan standaardisering, maar tegelijkertijd zijn ze dankzij de eigen productie flexibeler dan andere fabrikanten.
Trapsgewijs en geplooid Afhankelijk van het perspectief ziet het dak eruit als een organisch omhulsel of een opvallende rotsformatie. De grote raamoppervlakken en de terrassen rondom wekken een indruk van lichtheid.
Panoramisch uitzicht Grote ramen in het penthousegedeelte openen de ruimtes naar buiten toe. Aan de kant van het binnenplein komen het historische gedeelte en de nieuwbouw samen.
Drie vragen aan Verena Oberrauch, hoofd Verkoop België, Zwitserland en Oostenrijk.
Wat was de grootste uitdaging voor Finstral bij dit gebouw van meer dan honderd jaar oud?
Verena Oberrauch: Het is altijd uitdagend om interventies te doen bij een bestaand gebouw. Ook voor ons als raamfabrikant. Elk project is een klein onderzoek op zich dat ons nieuwe dingen leert. Dat was ook het geval bij de Wilder Mann. Er kwam veel denk- en precisiewerk bij kijken om het passende onderdeel te vinden. Door onze modulaire constructie hebben we een buitengewoon groot en ook erg flexibel portfolio aan producten. Dat is echt een voordeel, zeker voor de architecten. Zo konden we alles zelf leveren: van de sobere gestandaardiseerde ramen in het oorspronkelijke gebouw tot het maatwerk in het penthouse, met name grote ramen met geëmailleerde panelen.
Ook de logistiek was speciaal ...
Ja, maar dat zijn we gewend van renovaties en we kunnen er dus vlot op inspelen. Aangezien de Wilder Mann midden in de binnenstad ligt en de opslagruimte beperkt is, moesten we in nauw overleg met de bouwverantwoordelijken ‘just in time’ leveren en hadden we de raamelementen in functie van de verschillende bouwfases voorgesorteerd. Timing en organisatie waren cruciaal.
Wanneer is een renovatie geslaagd?
Enerzijds is het een kwestie van het bestaande gebouw opnieuw uit te vinden en te weten te komen welke opties het biedt. Tegelijk moet wat al voorhanden is, met respect behandeld en verder ontwikkeld worden. Wat de bouwstijl, het gebruik en de totale milieu-impact betreft. Dat is ingewikkeld. Maar het is zeker de moeite waard, als het lukt. We hebben ondervonden dat het belangrijk is dat alle betrokken partijen vanaf het begin nauw en vol vertrouwen samenwerken. Op die manier ontstaan de beste oplossingen.
Het project in het kort: Wilder Mann
Gebouw: verdichting huisvesting
Opdracht: renovatie en verbouwing van een bestaand gebouw
Locatie: Graz, Oostenrijk
Bouwjaar: 2017
Bruto-vloeroppervlakte: 3900 m²
Finstral Partner: Glavassevich Wintergärtner GmbH, wintergaertner.at
Architecten: LOVE architecture, Graz
Prijzen: houtbouwprijs Steiermark 2017 in de categorie Uitbreiding van de woonruimte in de stad
Finstral-ramen: raam- en deurelementen, vaste ramen en openingen in speciale vormen uit het hele Finstral-assortiment.
Ramen: FIN-Project Slim-line aluminium-aluminium, FIN-Project Nova-line aluminium-aluminium, FIN-Ligna Nova-line aluminium-hout
Deuren: FIN-Slide Step-line aluminium-aluminium, FIN-Slide Nova-line Plus aluminium-aluminium
Glazen wanden: FIN-Vista aluminium-aluminium
De architecten
LOVE architecture and urbanism werd opgericht in 1998 door de architecten Mark Jenewein, Bernhard Schönherr en Herwig Kleinhapl in Graz. Dit dertigkoppige architectuurbureau is vooral actief in Europa, maar ook in Azië. Het sleepte prijzen als de Iconic Award, de Best Architects 15 Award en de BIGSEE Architecture Award 2020 in de wacht. In 2021 stelde het team het lichtobject N186 voor in het kader van de architectuurexpositie 'Time Space Existence' op de biënnale in Venetië.
love-home.com
Wat was de grootste uitdaging voor Finstral bij dit gebouw van meer dan honderd jaar oud?
Verena Oberrauch: Het is altijd uitdagend om interventies te doen bij een bestaand gebouw. Ook voor ons als raamfabrikant. Elk project is een klein onderzoek op zich dat ons nieuwe dingen leert. Dat was ook het geval bij de Wilder Mann. Er kwam veel denk- en precisiewerk bij kijken om het passende onderdeel te vinden. Door onze modulaire constructie hebben we een buitengewoon groot en ook erg flexibel portfolio aan producten. Dat is echt een voordeel, zeker voor de architecten. Zo konden we alles zelf leveren: van de sobere gestandaardiseerde ramen in het oorspronkelijke gebouw tot het maatwerk in het penthouse, met name grote ramen met geëmailleerde panelen.
Ook de logistiek was speciaal ...
Ja, maar dat zijn we gewend van renovaties en we kunnen er dus vlot op inspelen. Aangezien de Wilder Mann midden in de binnenstad ligt en de opslagruimte beperkt is, moesten we in nauw overleg met de bouwverantwoordelijken ‘just in time’ leveren en hadden we de raamelementen in functie van de verschillende bouwfases voorgesorteerd. Timing en organisatie waren cruciaal.
Wanneer is een renovatie geslaagd?
Enerzijds is het een kwestie van het bestaande gebouw opnieuw uit te vinden en te weten te komen welke opties het biedt. Tegelijk moet wat al voorhanden is, met respect behandeld en verder ontwikkeld worden. Wat de bouwstijl, het gebruik en de totale milieu-impact betreft. Dat is ingewikkeld. Maar het is zeker de moeite waard, als het lukt. We hebben ondervonden dat het belangrijk is dat alle betrokken partijen vanaf het begin nauw en vol vertrouwen samenwerken. Op die manier ontstaan de beste oplossingen.
Het project in het kort: Wilder Mann
Gebouw: verdichting huisvesting
Opdracht: renovatie en verbouwing van een bestaand gebouw
Locatie: Graz, Oostenrijk
Bouwjaar: 2017
Bruto-vloeroppervlakte: 3900 m²
Finstral Partner: Glavassevich Wintergärtner GmbH, wintergaertner.at
Architecten: LOVE architecture, Graz
Prijzen: houtbouwprijs Steiermark 2017 in de categorie Uitbreiding van de woonruimte in de stad
Finstral-ramen: raam- en deurelementen, vaste ramen en openingen in speciale vormen uit het hele Finstral-assortiment.
Ramen: FIN-Project Slim-line aluminium-aluminium, FIN-Project Nova-line aluminium-aluminium, FIN-Ligna Nova-line aluminium-hout
Deuren: FIN-Slide Step-line aluminium-aluminium, FIN-Slide Nova-line Plus aluminium-aluminium
Glazen wanden: FIN-Vista aluminium-aluminium
De architecten
LOVE architecture and urbanism werd opgericht in 1998 door de architecten Mark Jenewein, Bernhard Schönherr en Herwig Kleinhapl in Graz. Dit dertigkoppige architectuurbureau is vooral actief in Europa, maar ook in Azië. Het sleepte prijzen als de Iconic Award, de Best Architects 15 Award en de BIGSEE Architecture Award 2020 in de wacht. In 2021 stelde het team het lichtobject N186 voor in het kader van de architectuurexpositie 'Time Space Existence' op de biënnale in Venetië.
love-home.com
1 Penthouse-appartementen
2 Eigendomswoningen
3 Goedkope huurwoningen
4 Kantoor- en handelsruimten
2 Eigendomswoningen
3 Goedkope huurwoningen
4 Kantoor- en handelsruimten
Bouwaansluiting
Penthouse-gedeelte: de hefschuifdeur FIN-Slide is geïntegreerd in het modulaire raamwandsysteem Fin-Vista.
1 Elegante, nauwsluitende inbouw van het beweegbare element in de raamwand.
2 Barrièrevrije, gemakkelijk overrolbare dorpel en dankzij de lichte verhoging tegelijkertijd onderhoudsvriendelijk en uitstekend afgedicht.
Penthouse-gedeelte: de hefschuifdeur FIN-Slide is geïntegreerd in het modulaire raamwandsysteem Fin-Vista.
1 Elegante, nauwsluitende inbouw van het beweegbare element in de raamwand.
2 Barrièrevrije, gemakkelijk overrolbare dorpel en dankzij de lichte verhoging tegelijkertijd onderhoudsvriendelijk en uitstekend afgedicht.
Nog niet genoeg?
Meer interessante dingen om te lezen vindt u hier.
Totaalrenovatie van twee gebouwen in het centrum van Bergamo.