Leefruimte wordt schaars. Bouwmaterialen worden duurder. Werklui zijn vaak al jaren op voorhand volgeboekt. En bouwterreinen worden steeds complexer. Kortom: de randvoorwaarden voor de bouwindustrie zijn aan het veranderen. Daarom zoekt deze traditionele sector naar nieuwe antwoorden op de oude vraag: hoe bouw je een huis? Het antwoord van de Nederlandse onderneming StartBlock is overtuigend en radicaal: flexibele woonmodules die in serie geprefabriceerd worden.

Tekst Klaus Rathje | Afbeeldingen Patricia Kühfuss

Er staan acht reusachtige houten geraamtes in een fabriekshal gelegen in het Nederlandse Emmeloord. Er speelt muziek en de binnenafwerking van de rijtjeshuizen met drie verdiepingen is volop aan de gang. Twee andere huizen liggen er gekanteld voor. In enkele stappen wordt er een vooraf gemonteerde sanitaire leiding in geplaatst. Dat neemt slechts twee uur in beslag. Op het bouwterrein zou dat waarschijnlijk twee dagen duren, maar op een klassieke bouwplaats zullen deze huizen nooit terechtkomen. Ze verlaten de hal volledig gemonteerd: met alle binnenafwerking inclusief voorzieningen voor het sanitair en de keuken, met dak, met alle ramen en voordeuren. En dan? “Nou, we kantelen het om, laden het op een vrachtwagen en zetten het weer recht bij de klant”, aldus Henk Visscher, een van de oprichters van StartBlock. Hij legt het uit alsof het omkantelen en weer rechtzetten van een huis de normaalste zaak van de wereld is. “We moeten met massief hout werken, zodat de woning stabiel genoeg is en mee kantelt. We hebben het voor de zekerheid eerst eens met Lego geprobeerd.”

De tweede van de drie oprichters, Jeroen Oost, vertelt wat er vervolgens gebeurt: “Ter plaatse hoeft de woning alleen nog op het water- en elektriciteitsnet aangesloten te worden en dan is ze al klaar.” Vroeger was hij vastgoedontwikkelaar en merkte hij dat er op de Nederlandse woningmarkt twee grote uitdagingen bestaan. “Ik heb vaak meegewerkt aan projecten waarbij rijtjeshuizen uit de jaren vijftig en zestig een nieuwe geïsoleerde gevel kregen voor meer energieefficiëntie. Dat alleen kostte tussen de 80.000 en 90.000 euro. Daarnaast zijn de doorsnee rijtjeshuizen in Nederland zes meter breed, hoeweler vaak maar één of twee mensen in wonen. Een huis kost dus veel geld en plaats.”

Kleine woning, grote levenskwaliteit
StartBlock biedt een slanke en efficiënte oplossing, de nieuwe compacte middenklasse onder de rijtjeshuizen zou je kunnen zeggen. De buitenafmetingen van de woningen zijn exact afgestemd op het maximaal vervoerbare volume. Ze hebben een breedte van 2,30 meter, zodat op de oppervlakte van vijf oude huizen gemakkelijk twaalf StartBlock-woningen gezet kunnen worden. Eén huis heeft een totale woonoppervlakte van vijftig vierkante meter, wat neerkomt op zestien vierkante meter per verdieping. Toch voelt de woning ruim aan, omdat de gevel voor het merendeel uit glas bestaat. Een blik op de cijfers bewijst dat de tijd rijp is voor zo’n compact huis. Net als in Duitsland en Frankrijk zijn ook in Nederland de vastgoedprijzen meer gestegen dan de prijs van andere goederen en diensten. Tussen 2015 en 2020 kende Nederland al een prijsstijging van 42 procent, en de bedragen lopen verder op. “We kunnen hier echt een verschil maken”, vindt Henk Visscher. “Het gemiddelde rijtjeshuis kost in Nederland ongeveer 350.000 euro. Wij kunnen ons huis voor 150.000 euro aanbieden. Zo kan bijna iedereen die werkt een huis kopen.”

Alle normen in vraag gesteld
Oprichter nummer drie is Jelle Post, de architect van het trio. “Het StartBlock-huis zoals het hier staat, is de vijfde versie. We hebben dus helemaal niet zo veel pogingen nodig gehad tot we tevreden waren en alles werkte zoals we wilden.” Post is blij met de positieve feedback. Stedenbouwkundigen zouden namelijk 'erg happy' zijn, omdat StartBlock een nieuwe soort woning is die door haar kleine oppervlakte volledig nieuwe mogelijkheden biedt. “Met onze compacte huizen kunnen we de stad in zekere mate heruitvinden.” Door de kleine oppervlakte blijft er bijvoorbeeld genoeg plaats over om natuur te integreren in de planning. Met StartBlockhuizen zou het zelfs mogelijk zijn om oppervlaktes in de stad die al dichtgebetonneerd zijn, weer betonvrij te maken en meer grasperken aan te leggen. Bovendien zou StartBlock een halt kunnen toeroepen aan de trend waarbij mensen op steeds meer vierkante meter wonen. Wierondloopt in een van de woningen die Post met zijn medeoprichters heeft ontworpen, moet zich afvragen waarom hij eigenlijk meer plaats nodig zou hebben om te wonen. Daarvoor heeft ook medeoprichter Henk Visscher gezorgd, die al zijn knowhow als schrijnwerker meebrengt. Vroeger legde hij zich toe op de binnenafwerking van schepen en jachten, waarbij elke kubieke centimeter ten volle benut moest worden. “Meteen nadat we het idee voor StartBlock hadden gekregen, begon ik na te denken over hoe ik zo veel mogelijk dingen plaatsbesparend kon inbouwen”, zegt Visscher, en hij toont niet zonder trots de schuifladen die hij in de treden van de trap heeft verwerkt. Ook voor de kleine doucheruimte heeft hij een slimme oplossing gevonden door de wastafel te verplaatsen. Die bevindt zich recht tegenover de eigenlijke badkamer. Visser heeft ze verwerkt in de achterkant van de trap naar de verdieping erboven. “Wezijn enkel spaarzaam met de ruimte en fabricagekosten, voor het product zelf willen we altijd de best mogelijke kwaliteit”, benadrukt hij. “Wonen in ons huis moet echt fijn zijn.”

De keuken, woon- en slaapkamer voldoen net aan de Nederlandse minimumvereisten van elf vierkante meter. Dat lijkt erg weinig, maar zo voelt het niet. Dat komt niet in de laatste plaats door de ramen, die het merendeel van de gevel in beslag nemen. “We wilden grote raamoppervlaktes, zodat het niet lijkt alsof je in een kooi zit”, aldus Jelle Post. “En we hebben gezocht naar een type raam dat flexibel is en dat aangepast kan worden aan verschillende designs.” Aan de ene kant bestaan er in Nederland meestal ook voor de vormgeving van de gevel strenge bouwvoorschriften die de look bepalen. Aan de andere kant wil StartBlock zijn klanten de mogelijkheid bieden om een eigen look te creëren.

Modulair en innovatief
Het modulaire blokkendoossysteem van de Finstral-ramen voldoet inderdaad perfect aan deze eisen. Modulariteit is tenslotte in zekere mate de specialiteit van Finstral. Bedrijfsleider Joachim Oberrauch licht toe: “We laten de opdrachtgever vrij in de materiaalkeuze. Dat is een echt voordeel. De kunststof kern van onze profielen garandeert een optimale functionaliteit. De buiten-en binnenkant van de profielen kunnen dan weer volledig naar keuze ontworpen worden.” Bovendien zijn Finstral-ramen volkomen duurzaam vervaardigd. Aan het einde van hun levensduur kunnen de materialen van de ramen namelijk uit elkaar gehaald en volledig gerecycleerd worden. Dat is nog een aspect dat de doorslag gaf voor StartBlock, want zij passen hetzelfde principe toe voor hun woningen als geheel.

De oprichters kenden Finstral al van eerdere projecten. Daarom wisten ze al snel dat ze met dit familiebedrijf uit Zuid-Tirol wilden samenwerken. Jeroen Oost: “Het is een raamfabrikant die voortdurend innoveert. Dat zie je aan de producten en je voelt het wanneer je met hen werkt. Dat komt overeen met onze houding, dus zitten we op dezelfde golflengte.” Ook Joachim Oberrauch bevestigt: “Toen de oprichters me over hun idee vertelden, was ik in eerste instantie nieuwsgierig. We hadden al snel door dat we deel wilden uitmaken van dit vernieuwende project. Voor ons is de samenwerking met StartBlock erg inspirerend.”

De Finstral-ramen met smalle profielen en ventilatie-elementen zijn op de drie verdiepingen bepalend voor het karakter van de Start-Block-woningen, die momenteel voor het eerst in de praktijk getest worden. In Emmeloord, het thuisfront van StartBlock, ontstaat een kleine wijk met 16 huizen, en in de buurt van Rotterdam zijn 32 huiseigenaars enthousiast over hun eigen kleine, maar fijne woning. En dat is pas het begin. Jeroen Oost: “Voor het jaar 2022 gaan we uit van 200 tot 250 huizen. Ons doel is 800 huizen per jaar.” Goede vooruitzichten voor de steden van de toekomst dus. En natuurlijk is het trio al nieuwe innovaties aan het uitdokteren. De kleine StartBlock-woningen zijn voorzien voor huishoudens met één of twee personen, voor singles, jonge stellen of koppels die kleiner willen gaan wonen, omdat de kinderen het huis uit zijn. Om het modulaire systeem verder uit te werken, hebben ze een nieuwe aanpak bedacht: waarom verhuizen wanneer je meer plaats nodig hebt? Misschien zouden koppels die kinderen krijgen, gewoon een extra Start- Block-woning kunnen bijbestellen en die verbinden met hun eerste woning. In Emmeloord zijn ze in ieder geval op alles voorbereid.

Glazen wand met Vent-ventilatievleugel
Voor de rijtjeshuizen van StartBlock levert Finstral glazen-wandmodules met een Vent-ventilatievleugel. De transparante vaste ramen zijn voorzien van glas met lichte zonwering, zodat ze veel licht, maar minder warmte binnenlaten. De Vent-ventilatievleugel bevindt zich achter een vliegenraam en lamellen van ForRes, een materiaalinnovatie van Finstral op basis van gerecycleerd pvc en rijstvliesjes. Langs buiten merk je niet dat hij geopend kan worden. Zo komt er frisse lucht binnen, maar blijven ongewenste gasten buiten. De raamprofielen van de glazen wand kunnen aan de binnen- en buitenkant individueel aangepast worden. Er zijn daarvoor meer dan 230 aluminium kleuren beschikbaar, en aan de binnenkant kan gekozen worden voor kunststof, ForRes, aluminium of hout. Voor de compacte StartBlock-woningen worden de glazen wanden, twee extra ramen en een huisdeur volledig gemonteerd in de fabriek. Vervolgens wordt het huis in zijn geheel naar het bouwterrein vervoerd.